نگاهی آسیب‌شناسانه به جنبش‌های دانشجویی

یکی از مهم‌ترین موضوعات در بررسی یک مجموعه و گروه، بررسی آسیب‌های آن است، زیرا اگر این آفت‌ها مشخص نگردد، این امکان وجود دارد که مسیر حرکت آن در جهتی ادامه یابد که با اهداف ابتدایی آن سازگار نیست و باعث انحراف آن گردد. جنبش دانشجویی از ویژگی شور و نشاط جوانی برخوردار است، اما چه بسا برخی غفلت‌ها باعث شود که همین ویژگی‌های مثبت، آثار منفی‌ای در فعالیت‌های یک جنبش دانشجویی داشته باشد. در این‌جا به برخی از مهم‌ترین آسیب‌ها اشاره شده است. جلوگیری از دل‌خوری‌های تشکل‌ها ما را بر آن داشت تا از ذکر مصادیق پرهیز کنیم.

 افتادن در دام بازی‌های سیاسی احزاب
یکی از آسیب‌های جنبش دانشجویی، حرکت در مسیر طراحی‌شده احزاب و بازی کردن در میدان سیاسی آن‌ها می‌باشد. در جریانات سیاسی بسیار دیده شده است که جنبش دانشجویی در مسیر مدنظر احزاب و گروه‌ها، و برخی جریانات خاص حرکت کرده‌است. رهبری معظم نیز تاکید بسیاری بر دوری جنبش‌های دانشجویی از بازی‌های سیاسی دارند: «جنبش دانشجویی حزب نیست، هدف احزاب رسیدن به قدرت است و این مقصد، مطلقا هدف جنبش دانشجویی نیست و لذا استفاده از دانشجویان برای رسیدن به قدرت، به هیچ وجه روا نیست.» (دیدار با دانشجویان دانشگاه علم و صنعت، ۲۴/۹/۱۳۸۷)

فراموشی آرمان‌ها
در محیط دانشجویی آرمان و آرمان‌گرایی یکی از شاخصه‌های اصلی و ملموس است. اگر دانشجو و تشکل‌های دانشجویی، دید آرمان‌گرایانه خود را تقلیل دهند و آن‌ها را به فراموشی بسپارند، می‌توان گفت نیروهای محرک حرکت خود در جهت پیشرفت و تاثیرگذاری را به فراموشی سپرده‌اند. جامعه دانشجویی بدون آرمان یکجامعه مرده و بی‌روح است و نباید اجازه داد برخی مسائل باعث بی‌توجهی به آرمان‌های متعالی در محیط دانشجویی شود.

 تفرقه و خلأ حرکتی هماهنگ در یک جهت
جنبش‌های دانشجویی با توجه به ظرفیت‌های بالای خود می‌توانند در جهت‌های گوناگون بسیار تاثیرگذار باشند و حرکت کشور و ملت را به سوی اهداف مد نظرسرعت بخشد. اما چرا این‌گونه حرکت‌ها به خوبی مشاهده نمی‌شود؟ چرا بازده مطلوبی از فعالیت‌های دانشجویی نمی‌بینیم؟ یکی از مهم‌ترین پاسخ‌های به این سوال عدم هماهنگی و هدف مشترک جنبش‌های دانشجویی است. اهمیت وجود هدف مشترک را در بیان مقام معظم رهبری به خوبی می‌توان مشاهده کرد: «آن‌چه در این تشکل‌های دانشجویی اهمیت دارد یک هدف کلی واحد و استفاده از شیوه‌های منطقی، علمی و عملی کارآمد برای تحقق این هدف صحیح است.» (دیدار اعضای عمومی اتحادیه‌ و انجمن اسلامی دانشجویان، ۲۵/۱/۱۳۸۴)

 عدم وجود محافل و جلسات فکری جدی
وظیفه هر دانشجو به ویژه اعضای جنبش‌های دانشجویی فعالیت در جهت تولید علم و ارائه موضوعات فکری در حوزه‌های مختلف است. متاسفانه یکی از حوزه‌هایی که جنبش‌های دانشجویی در کنار زمینه‌های سیاسی و… در آن حضور کم‌رنگ دارند، زمینه تولید علم و ارائه اندیشه‌های نو در راستای حل مشکلات جامعه ایرانی است. «یکی از کارهای لازم، تشکیل جلسات فکری وسیع با حضور مجموعه‌های دانشجویی وحوزوی و بحث و تفکر درخصوص مسائل مختلف است تا از طریق این جلسات، اندیشه‌های نووارد میدان شود.» (دیدار با برگزیدگان دانشگاهی، ۷/۷/۱۳۸۷)

 حرکت‌‌های افراطی و تند در جهت اصلاح جامعه
شور و دغدغه‌های فراوان دانشجویان یکی از شاخصه‌ها و پشتوانه‌های اصلی جنبش‌های دانشجویی است. اما باید توجه داشت که ویژگی‌های مثبت جوانی و دانشجویی زمینه‌ساز حرکت‌های ناپخته و نادرست نشود و همراه با بصیرت و احساس مسئولیت باشد. رهبری معظم حرکت‌های اصلاحی افراطی دانشجویان را در جهت صحیح و درست نمی‌دانند و تاکید دارند: «خالص کردن جامعه با فشار و حرکت‌های تند به وجود نمی‌آید و اسلام نیز کسی را مامور نکرده که اشخاص ضعیف الایمان را به بهانه خالص کردن جامعه، از دایره خارج کند.» (دیدار با دانشجویان، ۳۱/۵/۱۳۸۹)

 ضعف در مطالبه‌گری از مسئولان
برخی ضعف‌ها و آسیب‌های فعالیت جنبش‌های دانشجویی ناشی از بدنه خارج این تشکل‌ها است. یکی از مهم‌ترین این عوامل مسئولان و مدیران نظام اسلامی‌اند که حضور کم‌رنگ در محافل دانشجویی دارند با این‌که همواره این موضوع مورد تاکید بسیار رهبری نیز بوده است. در این میان نیز عملکرد جنبش‌های دانشجویی قابل تامل است. دانشجویان فعالیت‌های مستمر و جدی در جهت مطالبه‌گری از مسئولان نداشته‌اند. علاوه بر آن،دیده شده است که بعضا به فکر انتقاد و تخریب هستند، در حالی که انتظار از جامعه دانشجویی و دانشگاهی این است که علاوه بر رصد و نقد، راهکارهایی را ارائه دهند تا مطالبه‌گری که نقش آن و جایگاه آن در جهت پیشرفت و اصلاح ساختارهای نظام اسلامی غیر قابل کتمان است، به شکل صحیح و کامل صورت پذیرد.

 سوء استفاده از جنبش‌های دانشجویی
نشاط و سرزندگی در کنار گستردگی و ظرفیت بالای حرکت‌های دانشجویی باعث می‌شود که گروه‌هایی بهترین زمینه را برای رسیدن به مقاصد خود، فضای جنبش‌های دانشجویی بدانند و دست به سوء استفاده از این محیط دانشجویی بزنند. رهبری در این باره هشدار می‌دهند: «یکى از آفات حرکت دانشجویى این است که عناصر و مجموعه‌هاى ناباب به آن طمع بورزند و بخواهند از آن سوءاستفاده کنند.» (دیدار با دانشجویان دانشگاه شریف، ۱/۹/۱۳۷۸)

فعالیت‌هایی غیر مستمر و در بازه‌های زمانی خاص
یکی دیگر از مواردی که بسیار درباره فعالیت‌های جنبش‌های دانشجویی دیده می‌شود، این است که در زمان‌هایی خاص تنها به انجام فعالیت می‌پردازند و یک برنامه و هدف مشخص و مستمر ندارند و حرکت‌هایی جزیی و مقطعی انجام می‌شود. به طور مثال با فرا رسیدن دوره انتخابات برخی التهابات دیده می‌شود و فعالیت‌هایی صورت می‌پذیرد اما با پایان آن، دوباره جنبش دانشجویی به خواب زمستانی فرو می‌رود!

 عدم تعامل و پذیرش یکدیگر
یکی از دیگر آسیب‌های تشکل‌های دانشجویی سرگرم شدن به اختلافات و عدم پذیرش یکدیگر است. این عاملی است که باعث می‌شود نتوان حرکت‌هایی هم‌جهت در راستای اهداف و برنامه‌های اساسی دید. رهبری معظم توصیه به دوری از این‌گونه فضا در بین دانشجویان دارند: «هردانشجو و تشکلی سلیقه‌ای دارد اما این اختلاف سلایق نباید باعث انشقاق و اصطکاک وبرخورد شود.» (دیدار با دانشجویان،۳۱/۵/۱۳۸۹)

 افول در گذر زمان
جنبش‌ها و حرکت‌های دانشجویی معمولا در ابتدا با جدیت و انرژی بسیار بالا آغاز و برنامه‌ریزی شده است اما بعضا دیده می‌شود که آن انگیزه ابتدایی در دانشجویان از بین می‌رود و به مرور زمان، فعالیت و برنامه‌های آن رو به افول می‌رود.

 اشتباه گرفتن آزادی با ترویج فساد و بی‌قانونی
آزادی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های فعالیت‌های دانشجویی است که باید به آن توجه بسیاری نمود و لازمه شکوفایی و پیشرفت در پرتو آزادی اندیشه و بیان است. اما در برخی موارد دیده می‌شود فعالیت‌ها و برنامه‌های‌ برخی از تشکل‌های دانشجویی در جهت ترویج فساد و بی‌بندوباری بوده است و مفهوم آزادی به درستی برداشت نشده است. مقام معظم رهبری در این رابطه هشدار می‌دهند: «نباید آزادی را با ترویج فساد و نقض قوانین رسمی و خیانت اشتباه گرفت.» (دیدار اعضای عمومی اتحادیه‌ و انجمن اسلامی دانشجویان، ۲۵/۱/۱۳۸۴)

محافظه‌کاری
دانشجو هرکدام از صفت‌های خود را فراموش کند آن آسیب محتمل بر حرکت او است. صراحت یکی از شاخصه‌های جوان و محیط دانشجویی است و فراموشی آن بدترین اشکال محیط دانشجویی در کلام رهبری است:
«بدترین اشکال و اشکال وارد بر محیط دانشجویى این است که دانشجو دچار محافظه‏کارى شود و حرفش را با ملاحظه‏ى موقع و مصلحت خیالى بیان کند. نه، دانشجو باید حرفش را صریح بزند.
البته در کنار این صراحتِ در بیان، صداقت در نیت هم باید وجود داشته باشد و در کنار او، سرعت در پذیرش خطا؛ اگر ثابت شد که خطاست.» (دیداربا دانشجویان، ۷/۷/۸۷)

 شعاری‌گری
اشاره شد که دانشجو باید آرمان‌گرا و مطالبه‌گر باشد، اما این به این معنا نیست که واقعیات و مسئولیت خود را در نظر نگیرد. از دیگر آسیب‌هایی که از جانب جنبش‌های دانشجویی دیده می‌شود، بیان نکاتی است که تنها جنبه شعاری دارد و با واقعیات سازگار نیست. در کنار این شعار، انتظار می‌رود که عمل و فعالیتی نیز از سوی جنبش‌های دانشجویی صورت پذیرد و صرف شعار تنها نباشد.

مطالب مشابه:

1. ضرورت رهایی از علوم غربی در مسیر تمدن‌سازی – شماره ۷۳
2. از آسمان تا زمین – شماره ۷۴
3. پشت پرده‌ی ظاهرِ پرفریب سبک زندگی غربی – شماره ۷۵ و ۷۶
4. بخش نخست مصاحبه با عطاءالله بیگدلی؛ تاریخچه و سرگذشت دوره‌ی «والعصر»
5. نیازهای انسان از چه سنخی است؟